مبانی وتفاوت ضمانت اجرای عدم ایفاء تعهدات قراردادی در حقوق ایران، فقه امامیه وحقوق فرانسه

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه زنجان

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی

چکیده

وقتی شخصی تعهدی را قبول می‌کند و به عهده می‌گیرد انتظار دارد طرف مقابل نیز به تعهد خود عمل نماید. وقتی یکی از طرفین طوعا از اجرای عقد امتناع می‌نماید؛ نظریه غالب در حقوق ایران بدین منوال است که اول با در خواست متعهد له، حاکم، ممتنع را اجبار می‌کند تا مورد معامله را به تناسب موضوع تحویل داده یا به انجام برساند. در صورتی که اجبار بر طرف معامله موثر واقع نشد؛ در قراردادهایی که قائم به شخص نیست، منتفع از قرارداد می‌تواند با هزینه متعهد موضوع معامله را به انجام رساند و اگر هیچ یک از این حیل کارگر نیفتاد، نوبت به فسخ معامله می رسد. با این حال در اکثر نظام‌های حقوقی جهان، حق اجبار متعهد توسط متعهد له و حق فسخ عقد در کنار یکدیگر قرار دارند.
در فقه؛ نظرات محکم و مستدلی وجود دارد که در صورت امتناع متعهد از اجرای عقد، حق فسخ عقد را در کنار اجبار متعهد برای اجرای عقد برای متعهد له اثبات می‌نماید. در قانون مدنی ایران، تکلیف موضوع بطور صریح روشن نیست. در واقع قاعده‌ی عمومی در این خصوص وجود ندارد اما در مبحث شروط و بعضی مواد قانونی به این مطلب اشاره شده است. اکثر حقوقدانان ایران  تمایل به نظریه طولی (ابتدا الزام سپس فسخ) اجرای قرارداد دارند ولی از عمومات قانون مدنی ایران نظریه عرضی نیز قابل اثبات است.

کلیدواژه‌ها

الف. فارسی
1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372)، دوره حقوقی مدنی(حقوق تعهدات)، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول
2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382)، ترمنیولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش
3. سیمانی صراف، حسین (1380)، شرط ضمنی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
4. شهیدی، مهدی (1382)، آثار قراردادها و تعهدات، تهران: انتشارت مجد، جلد سوم
5. شهیدی، مهدی (1386)، شروط ضمن عقد، تهران: انتشارات مجد
6. صفائی، سیدحسین (1351)، دوره مقدماتی حقوق مدنی (تعهدات و قراردادها)، تهران: نشریه موسسه مالی حسابداری ، جلد دوم
7. کاتوزیان، ناصر (1371)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، تهران: شرکت انتشارات
8. کاتوزیان، ناصر (1374)، نظریه عمومی تعهدات، تهران: موسسه نشر یلدا
9. کاتوزیان، ناصر (1382)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران: نشر میزان
10. کاتوزیان، ناصر (1384)، عقود معین، تهران: انتشارات گنج دانش، جلد یک
11. کاتوزیان، ناصر (1387)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، جلد سوم و چهارم
12. محقق داماد، سیدمصطفی (1374)، قواعد فقه(بخش مدنی)، تهران: انتشارات سمت
13. محمدی، ابوالحسن (1373)، قواعد فقه، تهران: موسسه نشر یلدا
14. مدنی، سیدجلال الدین (1370)، آیین دادرسی مدنی، تهران: انتشارات گنج دانش، جلد سوم
15. مسجد سرایی، حمید (1383)، ترجمه نموداری شرح لمعه (متاجر)، قم: انتشارات حقوق اسلامی
 
ب.عربی
16. ابن ادریس، احمد (بی تا)، السرائر، بی جا: موسسه نشر اسلامی، جلد دوم
17. انصاری، شیخ مرتضی (1411 ه.ق )، مکاسب، قم: منشورات دارالذخائر، جلد دوم
18. انصاری، شیخ مرتضی (1411ه.ق)، مکاسب، قم: منشورات دارالذخائر، جلد سوم
19. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406 ه.ق )، حاشیه بر مکاسب، قم: اسلامیه
20. بحرانی، یوسف (1405 ه.ق )، حدائق الناظره، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، جلد نوزدهم و بیست و یکم.
21. حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفربن حسن (محقق حلی) (1389، ه.ق)، شرایع، تهران: منشورات علمی تهران، جلد دهم
22. حلی، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر(علامه حلی) (1411 ه.ق)، ارشاد الاذهان، قم: انتشارات اسلامی، جلد یک
23. حلی، حسن بن یوسف علی‌بن مطهر(1413 ه.ق)، قواعد الاحکام، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، جلد دوم
24. سنهوری، عبدالرزاق (بی‌تا)، مصادر الحق فی الفقه الاسلامی، بیروت: دارالاحیا التراث العربی، جلد 6
25. سنهوری، عبدلرزاق (بی‌تا )، الوسیط فی شرح القانون اطرفی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
26. طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم(1422 ه.ق)، العروه الوثقی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
27. طوسی، شیخ محمدبن حسن بن علی (1387 ه.ق)، المسبوط فی فقه الامامیه، تهران: مکتبه المرتضویه، جلد دوم و سوم
28. مکی عاملی، شمس الدین محمدبن جمال الدین (شهید اول) ( 1410 ه.ق)، اللمعه الدشیقه، بیروت: انتشارات دارالتراث
29. موسوی بجنوردی، سیدحسن (1419ه.ق)، القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی، جلد3و5
30. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1368)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، بی‌جا: انتشارات وجدائی، جلدهفتم
31. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (بی‌تا )، منهاج الصالحین، بیروت: داراالزهراء، جلد دوم
32. نجفی خوانساری، موسی (1373 ه.ق )، منیته الطالب، قم: کتبه المجدیه، جلد دوم
33. نجفی، شیخ محمدحسن (بی تا)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، جلد 27
34. نوری، میرزا حسن (1408، ه.ق )، مستدرک الوسائل، قم:  موسسه آل بیت، جلد سیزدهم
 
ج. فرانسه
39. BernandJadaud, Robert Plais and, droit du Commeree in ternational, dallo2 , 3›ed, 1987.
40. Ghestin, (J) Traits› de droit civil, T.3. Paris 1985.
41. Mazeaud (henri ,L›eonetJean)- Leaons de droit Civil T.II. Premier
42. VoLume, 7ee›d par franGoischabase›ditionmentchrestien, Pans, I986.