نقد و تحلیل راهکارهای حقوقی ارتقاء رتبه کفایت سرمایه در نظام بانکی ایران

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی ره

2 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی

چکیده

رتبه کفایت سرمایه از جمله مهم‎ترین شاخص‎های مقررات احتیاطی در زمینه تشخیص درجه آسیب‎پذیری بانک یا مؤسسه اعتباری در خصوص اعتبارات و سرمایه بانکی محسوب می‎گردد. افزایش رتبه کفایت سرمایه و در نتیجه تثبیت بیشتر امنیت اعتباری یک بانک تا حد زیادی معلول تعاریف و مصادیق ارائه شده از مفهوم سرمایه‎ی بانکی است. در نظام بانکداری اسلامی ایران، عناصر تشکیل دهنده سرمایه با آنچه در بانکداری متعارف تحت عنوان سرمایه شده است، به ویژه در خصوص عقود مشارکتی متفاوت بوده و همین عامل سبب می‎گردد تا راهکارهای جبران ریسک کاهش رتبه کفایت سرمایه در نظام بانکی ایران حائز اهمیت تلقی گردد.
مطالعه‎ی علل و عوامل ناکامی بانک‎های دنیا به ویژه‎ نظام‎های بانکی کشورهای اسلامی، به خوبی نشان می‎دهد کارآمدسازی نظام حقوق بانکی این کشورها از جمله بومی‎سازی الزامات مدیریت ریسک با ابزارهای حقوقی متناسب، تا حد زیادی به رفع آسیب‎های نظام بانکی می‎انجامد. باتوجه به اینکه ریسک اعتباری جزء مهم‎ترین ریسک‎های بانکی تلقی می‎شود، در این مقاله با شناسایی و تعریف مفهوم سرمایه و ریسک اعتباری در چارچوب نظام بانکداری اسلامی ایران، راهکارهای حقوقی که منجر به افزایش رتبه کفایت سرمایه بانکی و کاهش ریسک اعتباری بانک‎های ایران می‎شود در سه عنوان کلی اشتراط تملیک معادل خسارت به بانک، عقود تبعی و راهکارهای نوین حقوقی (اوراق و اسناد جدید) مورد تحلیل قرار گرفته است.
پژوهش حاضر اثبات می‎نماید عقود تبعی و اشتراط تملیک معادل خسارت به بانک به دلیل ضعف در نقدشوندگی قابل پیشنهاد نمی‎باشد و در مقابل، استفاده از راهکارهای نوین حقوقی به ویژه اوراق‎بهادارسازی دارایی‎های رهنی و ضمانت‎نامه‎های بانکی به خاطر تفکیک مالکیت و تعدد ذی‎نفعان از جمله راهکارهای مهم افزایش رتبه کفایت سرمایه در نظام بانکی ایران محسوب می‎شود که البته در صورت رعایت برابری در شرایط ریسک مشتری و بانک و نیز مقرره‎گذاری منسجم بازار پول و سرمایه منجر به کاهش ریسک اعتباری خواهد شد..

کلیدواژه‌ها

فارسی:
کتاب:
اسدی‎پور، نوشین (1388)، نظارت بر بانک‎ها و شیوه‎های اجرا، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
توکلی، محمدمهدی (1394)، مختصر حقوق تجارت، تهران: طرح نوین اندیشه.
خلیل‎ارجمندی، غلامرضا و سیاح، سجاد (1392)، مدیریت ریسک در نظام بانکداری مفاهیم اصول و رویکردها، تهران: دستان.
السان، مصطفی (1389)، حقوق بانکی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، چاپ دوم.
سلطانی، محمد (1390)، حقوق بانکی، تهران: میزان.
صفایی، سیدحسین (1390)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، چاپ دوازدهم، تهران: میزان.
عرفانی محمود و جعفری امین (1395)، حقوق بانکی تطبیقی، تهران، جنگل، چاپ اول.
عمید، حسن (1369)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
محمدی، شهریار (1389)، بانکداری الکترونیکی، تهران: دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.
موسویان، سید عباس (1389)، اصلاح قانون و الگوی عملیاتی بانکداری بدون ربا، تهران، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، چاپ اول.
 
مقالات:
ابوالحسنی، اصغر و حسنی‎مقدم، رفیع (1387)، «بررسی انواع ریسک و روش های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، اقتصاد اسلامی، دوره 8، شماره 30.
امیرحسینی، زهرا و قبادی، معصومه (1395)، «اوراق بهادارسازی در بازارهای اسلامی در مقایسه با اوراق بهادارسازی در بازارهای عمده دنیا»، دانش سرمایه‎گذاری، سال 5، شماره 18.
امین آزاد، امیرحسین (1390)، «چارچوب مقررات بانکی»، تازه های اقتصاد، سال نهم، شماره 132.
باقری، محمود و بستانی، مصطفی (1393)، تحلیل اقتصادی عقود مضاربه و مشارکت در چارچوب بانکداری اسلامی نابرابری اطلاعاتی وکاهش کارآیی، تحقیقات حقوقی، شماره 67.
تقدیر، محمدکاظم(1390)، « تعریف سرمایه و سرمایه گذار در معاهده منشور انرژی و اثر آن بر صلاحیت مراجع رسیدگی»، تحقیقات حقوقی، شماره 53.
حسن‎زاده، علی و اسدی‎پور، نوشین (1389)، « تعامل نظام نظارت بانکی با نهادهای ناظر ملی مرتبط »، تازه‎های اقتصاد، شماره 129.
زارعی، محمدحسین و شمس، عرفان (1387)، «درآمدی بر مفاهیم و نظریه‎های مقررات‎گذاری اقتصادی»، تحقیقات حقوقی، شماره 62.
سلطانی، محمد (1392)، «مطالبه وجه ضمانت نامه های بانکی»، پژوهش حقوق خصوصی، شماره 5.
سلطانی، محمد (1397)، « رجوع ضمانتخواه به ذینفع و ضامن پس از پرداخت ضمانتنامۀ بانکی با تأکید بر حقوق فرانسه»، مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و هشتم، شماره 2.
عقیلی‎کرمانی، پرویز (1382)، «کفایت سرمایه، تحلیل دارایی‎ها و بدهی‎ها در سیستم بانکداری بدون ربا»، مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: موسسه عالی آموزش بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
محرابی، لیلا (بی‎تا)، عملکرد ابزارهای تأمین مالی در نظام بانکداری بدون ربا در ایران، تازه‌های اقتصاد، سال نهم، شماره 132.
مهدویان، محمدهادی (1383)، «مدیریت ریسک بانک‎ها»، حسابدار، شماره 158.
مهدی‎فرد، محمدرضا (1386)، «رویکردهای حاکم بر سود و اندازه گیری در حسابداری»، حسابدار، شماره 191.
هداوند، مهدی (1386)، «درآمدی بر مقررات‎گذاری اقتصادی»، مجلس و راهبرد، شماره 56.
 
پایاننامه:
سرشار، مهدی‎یار (1392)، الگوی ارزیابی کفایت سرمایه در بانکداری اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد  رشته معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام.
شیرازی، محمدجواد (1396)، «ماهیت، مبانی و آثار ذمه در حقوق ایران و فقه امامیه»، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‎السلام.
نیکخواه بهرامی، امین (1396)، تکنیک های فقهی و حقوقی مدیریت ریسک اعتباری ناشی از تخصیص منابع بانکی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی.
 
لاتین:
 Chew, D. (1995). New Development in Commercial Banking. New York: Blackwell Finance
Mitchener, Kris James, “Bank Supervision, Regulation, and Instability During the Great Depression”, Cambridge: NATIONAL BUREAU OF ECONOMIC RESEARCH, 2004.
Arner, Douglas W. and Barberis, Janos Nathan and Buckley, Ross P., FinTech, RegTech and the Reconceptualization of Financial Regulation (October 1, 2016). Northwestern Journal of International Law & Business, Forthcoming; University of Hong Kong Faculty of Law Research Paper No. 035/2016. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2847806.
Prates, Marcelo Madureira, “Why Prudential Regulation Will Fail toPrevent Financial Crises. A Legal Approach”, banco central do brasil, November, 2013.
 Tarullo, Daniel K, “Rethinking the Aims of Prudential Regulation”, Chicago: Federal Reserve Bank of Chicago, Bank Structure Conference, 2004.
White, William R. “THE PRUDENTIAL REGULATION OFFINANCIAL INSTITUTIONS: WHYREGULATORY RESPONSES TO THECRISIS MIGHT NOT PROVE SUFFICIENT”, The school of public policy, Calgray university, SPP research papers, Volume 6,Issue 33,October 2013.