اعتبار سنجی مفهوم امین در فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی

چکیده

امین و امانت یکی از قدیمی‌ترین و آشنا‌ترین مفاهیم مطرح در هر نظام حقوقی است. وجود ارزش اخلاقی امین و جایگاه ویژه او در میان مردم، سبب گردیده تا در نظام‌های حقوقی گوناگون نیز دارای جایگاه باشد. برخی از نظام های حقوقی مانند کامن لا برای احراز صلاحیت امین ضوابط و شرایطی را بیان کرده‌اند و در برخی از نظام‌های حقوقی دیگر مانند ایران امین را فردی می‌دانند که مالک یا شارع او را امین قرار داده باشند. افزون بر این، حکم به عدم ضمان امین در صورت تلف از جمله مزایای نهاد امانت است  و عبارت «لیس علی الامین الا الیمین» بیانگر این مساله است. اهمیت و جایگاه ویژه امین و امانت بر کسی پوشیده نیست.
در این تحقیق نگارنده با روش تحلیل متن و شیوه جستجو در متون و نظریات حقوقی در صدد پاسخگویی به این سوال است که: «مفهوم امین در فقه امامیه و حقوق ایران چیست؟» و «تفاوت‌ میان مقام ثبوت و اثبات در تحقق مفهوم امین کدام است؟» به نظر می‌رسد در مقام ثبوت امین مطلقاً ماذون نیست و در مقام اثبات نیز امین مسئول است مگر آنکه به امانتداری شهره باشد.

کلیدواژه‌ها

الف) فارسی
 
امامی، سید حسن(1347)، حقوق مدنی، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ دوم
شهیدی،مهدی، (1383)، اصول قراردادها و تعهدات، انتشارات مجد، تهران، چاپ ششم
صفایی ،حسین (1375ش)مقالاتی درباره حقوق مدنی وحقوق تطبیقی ،تهران ،میزان ،چاپ اول
صفایی،حسین (1384)، اشخاص وا موال، نشر میزان، تهران، چاپ چهارم
طاهری حبیب الله (1418ق)حقوق مدنی، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم
قافی، حسین؛ شریعتی،سعید (1390)،اصول فقه کاربردی، انتشارات سمت، تهران، چاپ سوم
کاتوزیان، ناصر، (1374)، الزامهای خارج از قرارداد:ضمان قهری، دانشگاه تهران، چاپ دوم
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1380)حقوق اموال، کتابخانه گنج دانش، تهران، چاپ پنجم
 
ب)عربی
 
اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول
بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، نشر الهادی، قم، چاپ اول
رحمان، محمد کاظم، (1425ق)، رسائل فی ولایت الفقیه، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول
خویی، ابولقاسم، بی تا، مصباح الفقاهه، مقرر محمد علی توحیدی، چاپ اول
خوانساری، سید احمد بن یوسف، (1405ق)، جامع المدارک فی شرح النافع، موسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم
سبزواری، سید عبدالعلی، (1413ق)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، موسسه المنار، قم، چاپ چهارم
سبزواری، محمد باقر، (1423ق)، کفایه الاحکام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول 
شهید ثانی،( 1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، موسسه المعارف الاسلامیه، قم، چاپ اول
عاملی، علی بن حسین، (1414ق)، جامع القاصد فی شرح القواعد، موسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ دوم
عاملی حسینی، سید جواد، بی‌تا، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول
عاملی،محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعه، موسسه آل البیت، قم، چاپ اول
عمیدی، سید عمید الدین، (1416ق)، کنز الفوائد فی حل مشکلات القوائد، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ اول
فاضل لنکرانی، محمد، (1418ق)، القوائد الفقهیه، چاپخانه مهر، قم، چاپ اول
محقق حلی، (1408ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحرام و الحرام، موسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم
مکارم، ناصر، (1411ق)، القواعد الفقهیه، مدرسه امام امیر المومنین، قم، چاپ سوم
محقق داماد، سید مصطفی، (1406ق)، قواعد فقه، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، چاپ دوازدهم
 نجفی، محمد حسن، (1409ق)، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم
 
ج)مقالات
 
لطفی،اسدالله (1378)، استیمان در سقوط ضمان، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 44، شماره 0-شماره پیاپی816
قاسم زاده،سید مرتضی؛ خسروی فارسانی،علی (1386)، مسئولیت مدنی «آخذ بالسوم» در فقه و قانون مدنی، فصلنامه دیدگاه های حقوق قضایی، زمستان 1385 و بهار 1386، شماره 40 و 41 از 59 تا 72
علی آبادی،علی (1382)، تمامیت قاعده فقهی استیمان، مقالات و بررسیها، دفتر 74
محبوبی،نصرالله، بررسی شرط ضمان امین با تکیه بر ضمان مستاجر ، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل وپنجم، شماره پیاپی94، پاییز 1392، 142-123