آموزه‌های حقوقی گواه

سازوکارهای الزام به اخلاق در قوانین جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع)

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی

چکیده

پرسش از چرایی و امکان الزام قانونی اخلاق ریشه در بنیادی‌ترین مفاهیم حقوق عمومی همچون آزادی و قانون دارد و پاسخ به این پرسش می‌تواند در تعیین شکل و کارکردهای دولت تأثیر فراوانی داشته باشد. آنچه در این مقاله بدان پرداخته می‌شود این است که با توجه به تضاد ظاهری اخلاق و اقتدار دولت، شیوه الزام به اخلاق چگونه باید باشد و به بیان دیگر سازوکارهای الزام به اخلاق در جمهوری اسلامی به‌عنوان نمونه عینی از دولت اسلامی چیست. پاسخ به این سؤال علاوه بر اینکه مؤیدی بر اصل موضوع امکان ورود دولت به حوزه اخلاق و الزام به آن است می‌تواند مقدمه‌ای برای سنجش صحت شیوه‌های الزام به اخلاق توسط دولت باشد و در موضوعات مختلف از این سازوکارها بهره‌برداری گردد یا با انجام تغییراتی اصلاح گردند. در این مقاله که با شیوه مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل نظام حقوقی– قانونی جمهوری اسلامی ایران تهیه‌شده است پس از بیان مفهوم اخلاق و بررسی مختصر مبانی محدودسازی آزادی افراد به‌وسیله قانون؛ قوانین و نهادهای جمهوری اسلامی ایران مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند. می‌توان گفت راهکارهای ایجابی الزام به اخلاق مانند سازوکار حقوق اساسی جمهوری اسلامی، شیوه نصب و نظارت بر کارگزاران دولتی، ایجاد نهادهای خاص مروج اخلاق و نظارت همگانی و مردمی نسبت به الزام قضایی اخلاق در اولویت قرار می‌گیرند استفاده از قوه قهریه آخرین مرحله الزام به اخلاق است.

کلیدواژه‌ها

1-   ابن منظور، لسان العرب، ج 4، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
2-   اسماعیلی، محسن، سیاست‌نامه علوی، تهران: انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق،1394
3-   آلتمن اندرو، درآمدی بر فلسفه حقوق، بهروز جندقی، قم: مؤسسه امام خمینی، 1385.
4-   انصاری، ولی‌ا...؛ کلیات حقوق اداری، تهران: میزان، 1374.
5-   برهانی، محسن، تأثیر نظریه‌های اخلاق بر حقوق کیفری با تأکید بر حقوق ایران، دانشگاه تربیت مدرس،1388
6-   الزبیدی محمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج 6، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
7-   ژکس، فلسفه اخلاق، دکتر ابوالقاسم پور حسینی، تهران: امیرکبیر، ۱۳۵۵.
8-   طباطبائی مؤتمنی، منوچهر؛ حقوق اداری، تهران: سمت، 1381.
9-   فرانکنا، ویلیام‌کی، فلسفه اخلاق، هادی صادقی، قم: کتاب طه، 1383.
10- قاضی، ابوالفضل؛ بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، 1382.
11- مدرسی، محمدرضا، فلسفة اخلاق، تهران: سروش،1371.
12- مصباح یزدی، محمدتقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم: مؤسسه امام خمینی، 1384.
13- میل، جان استوارت، رساله درباره‌ی آزادی، جواد شیخ‌الاسلامی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،1375
14- هارت، هربرت، آزادی اخلاق قانون درآمدی بر فلسفه حقوق کیفری و عمومی، محمد راسخ، تهران: طرح نو،1388
15- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش،1387
16- محمودی جانکی، فیروز، مبنای فلسفی منع حقوقی و کیفری ایراد ضرر به خود، فصلنامه حقوق، سال اول، شماره اول،1386
17- استوار سنگری، کورش و امامی، محمد، حقوق اداری، تهران، میزان،1388
18- خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1375
19- مطهری مجموعه اثار
20- مبلغ، سید محمدحسین، الزام در تکالیف اخلاقی، مجله پژوهش‌های قرآنی، سال چهارم، شماره: سیزده و چهارده (بهار و تابستان 1377)
21- راعی، مسعود، حریم خصوصی و امر به معروف و نهی از منکر، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره. 55، تابستان 1384
22- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، ج 24، تهران، صدرا، 1370
 
قوانین و مقررات
1-   اساسنامه سازمان تبلیغات اسلامی مصوب 1387
2-   اساسنامه سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مصوب 1368
3-   سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش مصوب 1390
4-   قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
5-   قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم و تحقیقات و فناوری مصوب 1383
6-   قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب 1365
7-   قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 1372
8-   قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
9-   قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386
10- قانون جایگاه، اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب 1376
11- قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور مصوب 1364
منابع لاتین
1-   http://legacy.earlham.edu/~peters/writing/paternal.htm.
2-   http://plato.stanford.edu/enteries/paternalism.
3-   http://plato.stanford.edu/entries/mill.
آموزه‌های حقوقی گواه
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9
آبان 1398
صفحه 277-310