بررسی نظریه تفکیک قوا در پرتوی نظریه انتصاب و انتخاب

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی

چکیده

تفکیک قوا به عنوان ایده ای مسلّم و ضروری در اندیشه سیاسی قرون اخیر مطرح شده است به نحوی که معیاری برای ارزش گذاری نظام‌های سیاسی شناخته شده است. سیر تطور این نظریه بر مبنای کنترل و محدود کردن کردن حاکمیت مطرح گردیده است که نظر به بومی بودن مباحث حقوق اساسی از جمله ایده تفکیک قوا، لازم است که این مفهوم در چارچوب و نظام فکری حقوق اساسی هر کشور به طور اختصاصی مورد مداقه قرار گیرد. این ایده در نظام حقوق اساسی ایران، با تصویب قانون اساسی مشروطه و متمم آن بصورت رسمی مطرح شد. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از این ایده تحت عنوان استقلال قوا یاد کرده است. هدایت و نظارت رهبری بر قوای سه گانه در قانون اساسی بر مبنای پذیرش هر کدام از نظریه‌های انتصاب یا انتخاب فقیه با حیطه و حدود اختیارات متفاوتی روبرو خواهد بود با بررسی نظریات ولایت فقیه و استدلالات فقهی حقوقی ذیل هر نظریه می توان به آثار برگزیدن هر یک از نظریات در رابطه رهبری و جایگاه تفکیک قوا در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران پی برد.

کلیدواژه‌ها

1.    ارسطو(1371)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، چاپ سوم
2.    اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه
3.    بوشهری، جعفر‌(1384)، مسائل حقوق اساسی، شرکت سهامی انتشار
4.    جوان‌آراسته، حسین‌(1386)، مبانی حکومت اسلام، قم، بوستان کتاب
5.    جعفریان، رسول‌(1369)، بررسی و تحقیقی در جنبش مشروطه، قم، انتشارات طوس، چاپ اول
6.    جعفری‌ندوشن، علی اکبر‌(1383)، تفکیک قوا در حقوق ایران- آمریکا و فرانسه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول
7.    جوادی‌آملی، عبدالله(1368)، ولایت فقیه، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء
8.    جوادی‌آملی، عبدالله‌(1393)، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم، اسراء، چاپ شانزدهم
9.    خمینی، روح‌الله‌(1386)، صحیفه‌نور، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی
10.  خمینی، روح‌الله‌‌(1403)، تحریرالوسیله، تهران، اعتماد
11.  رحیمی، مصطفی(1358)، اصول حکومت، تهران، امیرکبیر، چاپ اول
12.  رحیمی، مصطفی‌(1347)، قانون اساسی ایران و اصول دموکراسی، تهران، انتشارات کتابخانه ابن سینا، چاپ اول
13.  شعبانی، رضا‌(1390)، بررسی نظام‌های حکومتی غرب از دیدگاه سفرنامه نویسان ایرانی عصر قاجار
14.  شعبانی، قاسم‌(1374)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی، تهران، موسسه اطلاعات، چاپ سوم
15.  سروش، محمد‌(1378)، دین و دولت در اندیشه اسلامی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول
16.  شریعت، فرشاد(1384)، مبانی اندیشه سیاسی در غرب، تهران، نشر نی، چاپ اول
17.  صالحی‌نجف‌آبادی، نعمت‌الله(1363)، ولایت فقیه‌حکومت صالحان، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا
18.  طباطبائی، محمد‌حسین(1374)، المیزان‌فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی‌همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم
19.  طباطبائی‌مؤتمنی، منوچهر‌(1380)، حقوق اساسی، تهران، میزان، چاپ اول
20.  عمیدزنجانی، عباسعلی‌(1368)، فقه سیاسی، ج اول، تهران، امیرکبیر، چاپ دوم
21.  عمید‌‌زنجانی، عباسعلی‌(1373)، فقه‌سیاسی، حقوق اساسی و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم
22.  عمید‌زنجانی، عباسعلی‌(بی‌تا)، مبانی فقهی کلیات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، واحد فوق برنامه بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی
23.  عباسی‌(لاهیجی)، عباس‌(1389)، مبانی حقوق اساسی، تهران، جنگل جاودانه، چاپ دوم
24.  غمامی، سید محمد‌‌‌‌‌مهدی‌(1390)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول
25.  فلاح‌زاده، محمد‌علی‌(1391)، تفکیک تقنین و اجراء تحلیل مرزهای تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه، تهران، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، جاپ اول
26.  قاضی‌شریعت‌پناهی،ابوالفضل‌(1368) حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، ج1، تهران، دانشگاه تهران
27.  قاضی، ابوالفضل‌(1375)، گفتارهایی در حقوق عمومی، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول
28.  الف- قاضی‌شریعت‌پناهی، ابوالفضل‌(1375)، گفتارهایی در حقوق عمومی، تهران، انتشارات دانشگاه، چاپ اول
29.  ب- قاضی، ابوالفضل (1375)، بایسته های حقوق اساسی، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول
30.  گرگوری، برگمن(1386)، حمام فلسفه، ترجمه علی غفاری، تهران، کویر، چاپ دوم
31.  لک‌زایی، شریف‌(1385)، توزیع و مهار قدرت در نظریه ولایت فقیه، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ اول
32.  مکارم‌شیرازی، ناصر(1375)، انوارالفقاهه، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ اول
33.  مکارم‌شیرازی، ناصر(1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ اول
34.  مصباح‌یزدی، محمد تقی(1391)، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی‌(ره)، چاپ بیست و ششم
35.  مطهری، مرتضی(1387)، مجموعه‌آثار، ج26، قم، انتشارات صدرا
36.  مصباح‌یزدی، محمدتقی(1388)، نظریه سیاسی اسلام،ج1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
37.  مؤمن‌قمی، محمد‌(1415)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ اول
38.  مدنی، جلال‌‌الدین‌(1364)، حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم
39.  منتسکیو، شارل‌(1370)، روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران، امیرکبیر، چاپ اول
40.  منتظری، حسینعلی(1367)،ج2، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه محمود صلواتی، تهران، کیهان
41.  نائینی، محمد‌حسین‌(1361)، تنبیه الامه و تنزیه المله، با مقدمه و توضیحات سید محمود طالقانی، تهران، شرکت سهامی انتشار
42.  نجفی‌اسفاد، مرتضی‌(1386) و محسنی، فرید، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات بین‌المللی هدی، چاپ چهارم
43.  ناصحی، مصطفی‌(1378)، ولایت فقیه و تفکیک قوا، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزه علیمه قم، چاپ اول
44.  هابز، توماس(1380)، لویاتان، ترجمه حسین بشریه، تهران، نشر نی، چاپ اول
45.  هاشمی، سیدمحمد‌(1389)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2، تهران، نشر میزان، چاپ بیست و دوم
مقالات
46. شفیعی‌فر، محمد‌(1378)، جایگاه ولایت‌ فقیه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، حکومت اسلامی، قم، ش 13
47. لک‌زایی، شریف‌(1383)، تأملی گونه شناختی تفکیک قوای سه گانه در نظریه های ولایت فقیه، راهبر، زمستان 1384، ش 34
پایان نامه
48. بهادری‌جهرمی، علی‌(1389)، روابط میان قوا در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه، دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع)