بررسی کارکردهای نهاد «امر به معروف ونهی از منکر» از منظر نظریه‌های جرم‌شناختی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی

چکیده

نهاد «امربه‌معروف و نهی از منکر» ازجمله نهادهایی است که جایگاه ویژه‌ای در سیاست جنایی اسلام دارد. این نهاد، علاوه بر اینکه نمونه بارز سیاست جنایی مشارکتی محسوب می‌شود، با تأثیرگذاری بر تمام مراحل شکل‌گیری پدیده مجرمانه، نقش آن در اصلاح جامعه، پیشگیری از وقوع جرم، و نیز سلطه آن بر تمام روابط اجتماعی، باعث شده که امربه‌معروف و نهی از منکر از جایگاه ویژه‌ای در جرم‌شناسی اسلامی و پیشگیری از جرم در اسلام برخوردار باشد. با توجه به اینکه در تحلیل عملکرد این نهاد نگاه تعبدی غلبه داشته و کارکردهای دیگر آن در امر پیشگیری و نیز کنترل اجتماعی، مورد غفلت قرار گرفته، بنابراین در این نوشتار تلاش شده تا رویکرد جدیدی نسبت به این نهاد ارائه گردد. از آنجا که آثار این نهاد حتی در آثار تألیفی غیردینی نیز مورد توجه قرارگرفته است، سعی بر این شده که تا با بررسی مقایسه‌ای بین نظریه‌های جرم‌شناختی که اشتراکات نظری یا کاربردی با نهاد «امربه‌معروف و نهی از منکر» دارند، ابعاد جرمشناختی آن مورد موشکافی قرار گیرد. بر این اساس ضمن تحلیل عناصر نهاد امر به معروف، وجوه اشتراک این نهاد با آموزه‌های نظریه‌ی پنجره‌های شکسته، کنترل اجتماعی، یادگیری، تقلید، معاشرت‌های ترجیحی و همبستگی اجتماعی مورد تحلیل قرار گرفته است. در کنار آن وجوه افتراق و خلاء‌های این نظریات در انطباق با کارکرد امربه‌معروف و نهی از منکر مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

  1. أ.    فارسی

    •     کتاب

    1)     امیل دورکیم. درباره تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز، 1394.

    2)     ای. باتومز، آنتونی. «جرم‌شناسی زیست محیطی»، مایک مگوایر، دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: میزان، 1393، 433-510.

    3)     آدابی، حمیدرضا. جامعه‌شناسی جنایی، تهران: مجد، 1393.

    4)     پارسا، محمد. زمینه نوین روان‌شناسی، تهران: بعثت، 1383.

    5)     پیکا، جرج. جرم‌شناسی، علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان، 1393.

    6)     پیکا، ژرژ. جرم‌شناسی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1373.

    7)     جی. اچ. آبراهامز. مبانی و رشد جامعه‌شناسی، ترجمه حسن پویان، تهران: چاپخش، 1364.

    8)     خمینی، روح‌الله. امربه‌معروف و نهی از منکر، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1378.

    9)     دانش، تاج‌زمان. مجرم کیست؛جرم‌شناسی چیست، تهران: کیهان، ۱۳۸4.

    10)  راک، پول. «نظریات جامعه‌شناختی»، مایک مگوایر، دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: میزان، 1393، 331-377.

    11)  رحیمی نژاد، اسماعیل. آشنایی با حقوق جزا و جرم‌شناسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱.

    12)  رزنبام، دنیس. پیشگیری از جرم، ترجمه حمیدرضا حبیبی، تهران: انتشارات معاونت آموزش ناجا، 1380.

    13)  ریمون آرون. مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1393.

    14)  سلیمی، علی و داوری، محمد. جامعه‌شناسی کج‌روی، تهران: انتشارات پزوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.

    15)  ساندرا، والک لیت. شناخت جرم‌شناسی،  ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران، میزان: 1393.

    16)  شولتز، دوان پی. و شولتز، سیدنی آلن؛ نظریه‌های شخصیت، یحیی سیدمحمدی، تهران، ویرایش، 1389.

    17)  صلاحی، جاوید. کلیات جرم‌شناسی و تئوری‌های جدید، تهران: مجد، 1393.

    18)  غلامی، علی. مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، 1391.

    19)  فیلیزولا، ژینا. بزهدیده و بزهدیده شناسی، روح الدین کردعلیوند و احمد محمدی، تهران: مجد، 1379.

    20)  قیاسی، جلال‌الدین و دهقان، حمید، و خسروشاهی، قدرت‌الله. مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی اسلام و حقوق موضوعه، قم: پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده ح‍وزه و دانش‍گاه‫، 1385.

    21)  مطهری، مرتضی، امربه‌معروف و نهی از منکر، تهران: بینش مطهر، 1391.

    22)  مگوایر، مارک. دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد، حمیدرضا ملک محمدی، جلد 1و2و3، تهران: میزان، 1393.

    23)  ولد، جرج. جرم‌شناسی نظری، علی شجاعی، تهران: سمت، 1392.

    24)  ولیامز، فرانگ پی و همکاران. نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: میزان، 1391.

    25)  یان‌مارش و همکاران. نظریه‌های جرم، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: میزان ۱۳۸۹.

     

         مقاله

    1)     جاویدزاده، حمیدرضا، «رویکرد بزه‌دیده محور در پیشگیری از جرم»، فقه و حقوق، شماره 4(بهار 1384): 183-198.

    2)     جورج آل. کلینگ؛ جیمز کی ویلسون، «پنجره‌های شکسته؛ پلیس و امنیت محلی»، حقوقی دادگستری، شماره 43(تابستان 1382): 179-204.

    3)     حاجی‌ده آبادی، محمدعلی، «امربه‌معروف و نهی از منکر و سیاست جنایی»، فقه و حقوق، شماره 1(تابستان 1383): 77-108.

    4)     دادخدایی، لیلا، «تعمیر پنجره‌های شکسته؛ دستاورد جنبش بازگشت به کیفر در آمریکا»، قضاوت، شماره 59 (مهر و آبان 1388): 47-50.

    5)     رسن، جفری، «نگاهی به سیاست تسامح صفر»، فقه و حقوق، جلال الدین قیاسی، 1384، شماره 4.

    6)     محمدنسل، غلامرضا، «فرآیند پیشگیری از جرم»، حقوق، دوره چهلم، شماره 1(بهار 1389): 317-33

    7)     تقریرات درسی

    8)     نجفی ابراند آبادی، علی‌حسین. مجموعه تقریرات درس جرم‌شناسی، شهرام ابراهیمی، تهران: 1369-1392.

     

    ب.  عربی

    1)     ابن عاشور، التحریر و التنویر، جلد 3، بیروت: مؤسسة التاریخ، 1420 ق.

    2)     زین‌الدین ‌بن علی شهیدثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج ۹، ص ۲۲۲، چاپ محمد کلانتر، نجف ۱۳۹۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰

    3)     سید بن قطب، فی ظلال القرآن، تهران: نشر احسان، 1394.

    4)     سیدمحمدتقی مدرسی، من هدی القرآن،  مش‍ه‍د: ب‍نی‍اد پ‍ژوه‍ش‍ه‍ای اس‍لام‍ی، ۱۳۷۷.

    5)     سیدمحمدحسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 3، قم: موسسه دارالمجتبی، 1390.

    6)     سیدمحمدحسین فضل الله، من وحی القرآن، جلد 6، قم: دار ال‍کت‍اب الاس‍لام‍ی، ۱۳۶۳.

    7)     عوده، عبدالقادر. التشریع الجنایی الاسلامی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1405.

    8)     غزالی، محمد بن محمد. الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، قم: دارالحدیث، 1991.

    9)     مجلسی، محمدباقر (علامه). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام، جلد 74، بیروت: الاسلامیه، 1393.

     

    ت.  لاتین

    1. Akers, Ronald L., Marvin D. Kohn, Lonn Lanza-Keduce and Marcia Radosevich; “Social Learning and Devant Behavior”, American Sociological Review, 1997, 44-60
    2. Akers, Ronald L.; “Self-Control as A General Theory of Crime”, Journal of Quantitative Criminology, 1991, 72-92
    3. Cook, Michael (2001), "Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought", Cambridge University Press.
    4. Hirschi, T. (1969). Causes of Delinquency. Berkeley: University of California Press. (2001) Transaction Publishers.
    5. Travis Hirschi and Rodney Stark, “Hellfire and Delinquency,” Social Problems 17 (1979): 202–213
    6. Janowitz, Morris. (1952). The Community Press in an Urban Setting.
    7. John, Tierney – Criminology, theory and context - Second edition – in 2006 by Longman publishing.
    8. Kincheloe, Samuel C. (1938). The American City and Its Church.
    9. Kurtz, Lester R. (1984). Evaluating Chicago Sociology: A Guide to the Literature, with an Annotated Bibliography. Chicago: University of Chicago Press.
    10. Margaret S. Wilson Vine, "Gabriel Tard", in Hermann Mannheim, ed., Pioneers in Criminology, 2nd ed., Patterson Smith, Motclaire, N.J., 1972, pp. 292-304
    11. Siegel, Larry J. (1997), Criminology, West, United State:
    12. Siegel, Larry J. (2012), Criminology,11 e.d. West, United State, Sage publication.
    13. Siegel, Larry J. (2011), Criminology; patterns, Theories, West, United State, Sage publication.
    14. Stark et al., "Beyond Durkheim" Journal for the Scientific Study of Religion 22(1983):120-131
    15. Sutherland, Edwin. (1924, 34. 39). "Principles of Criminology.
    16. Tarde(G), La Philosophie Penale, Troisieme edition Paris. 1874.maisonneuve et Cie.P.334
    17. Thomas, William Isaac & Znaniecki, Florian. (1918). The Polish Peasant in Europe and America: Monograph of an Immigrant Group.
    18. Walklate, Sandra - Understanding Criminology Current theoretical debates 3rd edition.
    19. White, R.D(Robert Douglas)(2006); Crime and Criminology, Oxford University Press, United Kingdom.
    20. Wilson J. Q. and KELLING, G. (1982), ‘Broken Windows: The Police and Neighbourhood Safety’, Atlantic Monthly, 249(3): 29-38

    Wilson, James Q. (1960). Negro Politics: The Search for Leadership