مبانی فقهی و حقوقی تغییرات مواد عمومی دیات (در قانون مجازات اسلامی سال 1392)

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی

چکیده

کتاب دیات در قانون مجازات اسلامی ازجمله مباحثی است که به سبب خلأهای قانون 1370 و نیز استفتائات جدید، دستخوش تحولات متعددی گردیده است. ازآنجاکه مقررات جدید در مواردی فاقد سابقه تقنینی بوده، طبیعتاً نیازمند تدقیق و مطالعه از حیث تأثیر بر نظام حقوق کیفری است تا علاوه بر کشف ابعاد تحولات جدید، ابهامات و نواقص موجود در مواد قانونی جدید نیز کشف گردیده و در اصلاحات آتی قانون موردتوجه قرار گیرد. در این پژوهش کوشیده شده است تا با تحلیل مبانی مواد قانون مجازات مصوب سال 1370 و مواد قانون مجازات مصوب سال 1392 در زمینه دیات، رویکرد فقهی و حقوقی قانونگذار مورد استنباط و ارزیابی قرار گیرد. به نظر می‌رسد قانون‌گذار از تمرکز ویژه بر فتاوی امام خمینی(ره) در قانون مصوب 1370 به‌سوی ترکیبی از فتاوی ایشان، فتاوی مشهور و نیز فتاوی مقام معظم رهبری متمایل گردیده است. برخی از تغییرات نیز با انگیزه‌ گرهگشایی از مشکلات قضایی پیشین روی داده و برخی دیگر نیز به‌تبع ایرادات فقهی شورای نگهبان به لایحه قانون مجازات اسلامی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

  1. . فارسی

    الف: کتب

    1. بهجت، محمدتقی،(1428) استفتائات، ج 4، قم: دفتر حضرت آیت­الله بهجت.
    2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر،(۱۳۸۸) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج ‌دانش‏‫.
    3. حاجی ده­آبادی، احمد،(1389) قواعد فقه جزایی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    4. خمینی، سید روح‌الله،(1392) استفتائات امام خمینی(ره)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
    5. خمینی، سید روح‌الله،(1372) استفتائات، جلد3، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج 3، دفتر انتشارات اسلامى.
    6. خمینی، سید روح‌الله،(1425) ترجمه تحریرالوسیله، ترجمه علی اسلامی، ج 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    7. ره­توشه قضایی استفتائات قضایی از محضر رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه­ای مدظله­العالی،(1390) قم: نشر قضا.
    8. زراعت، عباس،(1393) شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مبحث دیات، ج 1، تهران: جاودانه، جنگل.
    9. _________،(1393) شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مبحث دیات، ج 2، تهران: جاودانه، جنگل.
    10. _________،(1395) شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مبحث دیات، ج 3، تهران: جاودانه، جنگل.
    11. صادقی، محمدهادی،()۱۳۷۶. حقوق جزای اختصاصی (1): جرایم علیه اشخاص (صدمات جسمانی)، تهران: نشر میزان.
    12. گرجی، ابوالقاسم،(1380) دیات، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    13. گلدوزیان، ایرج،(۱۳۹۳) .محشای قانون مجازات اسلامی برمبنای قانون مصوب 1392(به همراه مفاهیم جدید و قوانین جزایی پیشین)، تهران: مجد.

    ب: مقالات

    1. آموزگار، مرتضی، «مبانی پذیرش مسئولیت جزایی پزشک غیر مقصر (حاذق و محتاط)»، پزشکی قانونی، شماره 42 (تابستان 1385): 103-107.
    2. حاجی ده­آبادی، احمد، «ضمان عاقله و قرآن»، قرآن، فقه و حقوق اسلامی، سال اول، شماره 1 (پاییز و زمستان 1393): 39-73.
    3. _________­_، «قاعده دیه اعضا در فقه امامیه و اهل سنت»، حقوق اسلامی، شماره 2 (پاییز 1383): 137-168.
    4. حیدری، عباسعلی، «تحلیل فقهی و نقد موادی از قانون مجازات اسلامی راجع به مسئولیت بیت­المال در پرداخت دیه­ی قتل»، پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، شماره اول (تابستان 1387): 65-96.
    5. __________، «نگاهی به مسئولیت عاقله در پرداخت دیه»، کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 45 (پاییز 1384): 175-205.
    6. گرجی، ابوالقاسم، «ضمان عاقله»، حق «مطالعات حقوقی و قضایی»، شماره 11 و 12 (پاییز و زمستان 1366): 78-94.

    2. عربی

    1. حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد‌، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
    2. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى‌، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، ج 5، قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1420 ق.
    3. _____________________________، قواعد الاحکام، فی معرفه الحلال و الحرام، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
    4. _____________________________، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة‌، ج 9، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
    5. حلّی، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 4، قم: موسسه اسماعیلیان، 1408 ق.
    6. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، الخلاف، ج 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
    7. _____________________، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1400 ق.
    8. ______________________، المبسوط فی فقه الإمامیة، ج 7، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، 1387 ق.
    9. العاملی، محمدجواد الحسینی، مفتاح الکرامه‌ فی‌ شرح قواع العلامه، ج 21، بیروت‌: دارالتراث، 1314 ق.
    10. عاملى، حرّ، محمد بن حسن،‌ تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة‌، ج 29، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، 1409 ق.
    11. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى‌، القواعد و الفوائد‌، قم: کتابفروشی مفید، بی­تا
    12. ____________________، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة‌، بیروت: دار التراث- الدار الإسلامیة‌، 1410 ق.
    13. عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على‌، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى- کلانتر)، ج 10، قم: کتاب­فروشی داوری، 1410 ق.
    14. _______________________، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، ج 15، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة‌، 1413 ق.
    15. قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه‌، من لا یحضره الفقیه‌، ج 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
    16. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب‌، الکافی، ج 7، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
    17. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، ج 42: قم: موسسه احیاء آثار الامام خویی (ره)، 1422 ق.
    18. موسوی­الخمینی، سید روح الله، الاستصحاب، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1375.
    19. __________________، تحریر الوسیلة، ج 2، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم‌، بی­تا.
    20. نجفی، صاحب­ الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 42، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
    21. ______________________، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 43، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.