آموزه‌های حقوقی گواه
معیار تعیین مصادیق مستثنی شده از اصل لزوم علم تفصیلی به مورد معامله
نوع مقاله : مقاله تخصصی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه ولیعصر رفسنجان
2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی
چکیده
اگرچه بدون شک در نظام حقوقی ایران و فقه امامیه، اصل لزوم علم تفصیلی نسبت به مورد معامله به همراه تخصیص وارد بر آن مبتنی بر کفایت علم اجمالی در مواردی خاص، پذیرفته شده است؛ امّا این بحث که ضابطه ورود چنین تخصیصی چیست؟ محل اختلاف میان صاحب نظران است. چنان که برخی از آنان ضابطه موارد مصرّح در قانون را پیشنهاد داده اند؛ عده ای دیگر ضابطه معاملات مبتنی بر مسامحه و نیازهای عمومی مشخص شده از سوی قانونگذار را معرفی کرده اند؛ و برخی نیز احاله به عرف را ضابطه دانسته اند. مقاله پیش رو می کوشد تا پس از نقد و بررسی نظرات مذکور، به ارائه ضابطه نفی غرر به عنوان دیدگاه مختار بپردازد، و مطابق آن حکم نماید که تا جهت تردیدی در معامله، عرفاً به حد تحقق مخاطره نرسیده است، معامله در زمره موارد مستثنی شده از اصل لزوم علم تفصیلی به مورد معامله قرار خواهد داشت؛ ولی در غیر این صورت معامله باطل محسوب خواهد شد.
کلیدواژه‌ها
. امامى، سید حسن (1368)، حقوق مدنى، تهران: انتشارات اسلامیة، ج1.
امامى، سید حسن (1340)، حقوق مدنى، تهران: انتشارات اسلامیة، ج2.
بهرامی احمدی، حمید (1390)، حقوق تعهدات و قراردادها، تهران: دانشگاه امام صادق (علیه السلام).
تسخیری، محمدعلی (1392)، دلیل نفی غرر و میزان تأثیرگذاری آن در معاملات، دوفصلنامه فقه مقارن، سال اول، شماره1، بهار و تابستان، صص33-54.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1387)، اندیشه و ارتقاء، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1374)، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1349)، حقوق مدنی(رهن و صلح)، تهران: انتشارات ابن سینا، ج1.
شبیری زنجانى، سید موسى (1419 ه ق) کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، ج22.
صفایی، سید حسین (1393)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر (1388)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
کاتوزیان، ناصر (1371)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، ج2.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
موسوی بجنوردی، سید محمد (بی تا)، جایگاه عرف در حقوق بین الملل و حقوق اسلام، پژوهشنامه متین، شماره 15/16، صص23-48.
هاشمى شاهرودی، سید محمود (1426 ه ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج2.
ابن زهره، حمزة بن على حسینى (1417 ه ق)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
ابن منظور، ابو الفضل (1414 ه ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، ج5.
انصاری، شیخ مرتضی (1421ه ق)، صیغ العقود و الإیقاعات، قم: مجمع اندیشه اسلامى.
انصاری، شیخ مرتضی (1415 ه ق)، کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، ج4.
انصاری، شیخ مرتضی (1410ه ق)، کتاب المکاسب (المحشّى)، قم: مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب، ج 11.
بجنوردى، سید حسن (1419 ه ق)، القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی، ج4.
بحرالعلوم، محمد (1412ه ق)، الاجتهاد اصوله و احکامه، بیروت: دارالزهراء.
بحرانى، محمد سند (1428ه ق)، فقه المصارف و النقود، قم: مکتبة فدک.
بهبهانى، محمد باقر بن محمد اکمل (1417ه ق)، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
حر عاملی، محمد بن الحسن (1412 ه ق)، وسائل الشیعة، قم: موسسّة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاءالتراث، ج
حسینی عاملى، سید جواد بن محمد (1419 ه ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، ج21، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حکیم، سید محمد تقی حکیم (1979 م)، الاصول العامة للفقه المقارن، قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام).
حلّى، مقداد بن عبد اللّه سیورى (1404 ه ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره)، ج2.
حلّى، یحیى بن سعید (1405 ه ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة.
حمیرى، نشوان بن سعید (1420 ه ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
خویى، سید ابو القاسم (1418 ه ق)، موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، ج30.
خویى، سید ابو القاسم (1410 ه ق)، منهاج الصالحین، ج2، قم: نشر مدینة العلم.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ه ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار العلم.
سبحانى، جعفر (1423ه ق)، دراسات موجزة فی الخیارات و الشروط، قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة.
سبحانى، جعفر (1419ه ق)، مصادر الفقه الإسلامی و منابعه، بیروت: دار الأضواء.
سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413 ه ق)، مهذّب الأحکام، قم: مؤسسه المنار، ج17.
شهید اول، محمد بن مکى (1417 ه ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج 3.
شهید اول، محمد بن مکى (1414ه ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم: ج2.
شهید اول، محمد بن مکى (1410 ه ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
شهید ثانى، زین الدین بن على (1410 ه ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، قم: کتابفروشى داورى، ج4.
صاحب بن عباد، اسماعیل (1414 ه ق)، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب، ج4.
صاحب جواهر، محمد حسن (1404 ه ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج22.
صدر، سید محمدباقر (1405ه ق)، بحوث فی علم الاصول، قم: مجمع الشهید آیه الله الصدر العلمی، ج 4.
طباطبایى قمی، سید تقى (1400 ه ق)، دراساتنا من الفقه الجعفری، قم: مطبعة الخیام، ج3.
طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم (1428 ه ق)، العروة الوثقى مع التعلیقات، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، ج2.
طبرسى، امین الإسلام، فضل بن حسن (1410 ه ق)، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، ج1، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
طوسى، شیخ ابو جعفر، محمد بن حسن (1407 ه ق)، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج3.
طوسى، محمد بن على بن حمزه (1408 ه ق)، الوسیلة إلى نیل الفضیلة، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفی (ره).
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1420 ه ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام، ج2.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1414 ه ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج 10.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1414 ه ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج 11.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413 ه ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج5.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413 ه ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج2.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1406 ه ق)، مبادی الوصول الی علم الاصول، بیروت: دارالأضواء.
فاضل لنکرانى، محمد (1424 ه ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (الإجارة)، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف (1387 ه ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج2.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410 ه ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت، ج4.
فیومى، احمد بن محمد مقرى (بی تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دار الرضی، بی تا، ج2.
کاشف الغطاء، مهدى (بی تا)، مورد الأنام فی شرح شرائع الإسلام، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء، ج4.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکى (1420 ه ق)، شرح الشیخ جعفر على قواعد العلاّمة ابن المطهر، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء – الذخائر.
کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا (1359 ه ق)، تحریر المجلة، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة، ج1.
کمپانی، محمد حسین (1409 ه ق)، الإجارة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
محقق کرکى، على بن حسین (1414 ه ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج8.
محقق کرکى، على بن حسین (1409 ه ق)، رسائل المحقق الکرکی، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى و دفتر نشر اسلامى، ج1.
مراغى، سید میر عبد الفتاح (1417 ه ق)، العناوین الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج2.
مغربى، ابو حنیفه (1385)، دعائم الإسلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج2.
موسوی خمینى، سید روح اللّه (1421 ه ق)، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، ج5.
میرزاى قمى، ابو القاسم بن محمد حسن (1413 ه ق)، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، تهران: مؤسسه کیهان، ج2.
نائینی، محمدحسین (1413 ه ق)، المکاسب و البیع، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج2.
نراقى، مولى محمد بن احمد (1422 ه ق)، مشارق الأحکام، قم: کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد.
نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى (1417 ه ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
واسطى، سید محمد مرتضى حسینى (1414 ه ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ج7.
همدانى، آقا رضا بن محمد هادى (1420 ه ق)، حاشیة کتاب المکاسب، قم: مولف]ناشر[..
)