آثار تغییر جنسیت پس از عقد نکاح در حقوق ایران و فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی رحمة الله علیه

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی

چکیده

در چند دهه اخیر دستاوردهای علم پزشکی این امکان را فراهم آورده است که اشخاص مبتلا به نارسایی‌های جنسی و حتی افراد سالم بتوانند اقدام به تغییر جنسیت نمایند که بررسی آثار مترتب بر آن از مسائل حقوقی بسیار بااهمیت و جدید سال‌های اخیر است.
در حقوق ایران در خصوص تغییر جنسیت و آثار آن مقرره خاصی وجود نداشته و باید به استناد اصل 167 قانون اساسی و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم این موضوع را با مراجعه به منابع معتبر فقهی استخراج نمود.
از مهم‌ترین آثار تغییر جنسیت بطلان عقد نکاح است. با بطلان عقد نکاح، زوج باید در صورت دخول کل مهریه و در صورت عدم دخول نیمی از مهریه را به زوجه بپردازد. با انجام تغییر جنسیت زوج همچنان ملزم به پرداخت نفقه خواهد بود، اما تکلیف نگه‌داشتن عده توسط زوجه ساقط خواهد شد. همچنین مرد دیگر بر فرزندان خود ولایت نخواهد داشت؛ اما حضانت همچنان مطابق زمان پیش از تغییر جنسیت برای هریک از زوجین مستقر و برقرار است. در خصوص ارث نیز، با انجام تغییر جنسیت، زوجین از یکدیگر ارث نخواهند برد؛ در صورت تغییر جنسیت فرزند، وی بر اساس جنسیت جدید خود از والدین خویش ارث می‌برد، اما در صورت تغییر جنسیت هریک از والدین، ایشان مطابق جنسیت سابق خود از فرزند خویش ارث خواهند برد.

کلیدواژه‌ها

القرآن الکریم (1388)، تهران: پیام عدالت.
الحرالعاملی، محمد ابن الحسن (1983م)، وسائل الشیعه الی تحصیل المسائل الشریعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، جلد هجدهم.
جناتی، محمدابراهیم (1382)، رساله توضیح المسائل (استفتائات)، قم: انصاریان.
خدادادی، غلامحسین (1385)، احکام پزشکان و بیماران، فتاوی آیت‌الله محمدفاضل لنکرانی، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
خمینی، روح‌الله (1366)، تحریر الوسیله، تهران: مکتبه الاعتماد الکاظمی، جلد دوم.
دیانی، عبدالرسول (1379)، حقوق خانواده، تهران: امید دانش.
روشن، محمد (1390)، « جواز تغییر جنسیت و بررسی آثار وضعی و تکلیفی آن »، تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 53.
روشن، محمد (1391)، حقوق خانواده، تهران: جنگل، جاودانه.
شهیدی، مهدی (1374)، ارث، تهران: سمت.
شهیدی، مهدی (1377)، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: نشر حقوقدان، جلد اول.
صانعی، یوسف (1383)، مجمع المسائل (استفتائات)، قم: سایه، جلد اول.
صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1379)، مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر دادگستر.
صدر، سیدمحمد (1413ق)، ماوراء الفقه، بیروت: دارالاضواء، جلد ششم.
کاتوزیان، ناصر(1381)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران: میزان.
کریمی‌نیا، محمدمهدی (1389)، تغییر جنسیت از منظر فقه و حقوق، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
مومن‌قمی، محمد (1415ق)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: موسسه نشر الاسلامی.
نجفی، محمدحسن (1401ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران: مکتبه الاسلامیه، جلد سی و یکم.
http:// www.asriran.com