مبادی و تحولات قانون مدنی کشورهای عربی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 استاد دانشکده حقوق دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان

2 دانشجوی دکترای حقوق دانشگاه قم

چکیده

قانون مدنی هر کشور، اساسی‏ترین قواعد حاکم بر روابط خصوصی اشخاص را در جامعه بیان می‌کند و در عمل سایر شاخه‌های حقوق را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ به همین علت، در کشورهای مختلف معمولاً قدمت زیادی دارد و به عنوان پیکره اصلی حقوق خصوصی، کمتر دستخوش تغییرات عمده می‌شود. مطالعه سیر شکل گیری و تطور قانون مدنی کشورها  کمک شایانی  به استفاده از تجربه تقنینی آنان و شناخت نقاط قوت و ضعف حقوق داخلی می‏کند. در میان کشورهای اسلامی، جنبش قانون گذاری در حوزه حقوق مدنی ابتدا در کشورهای عربی آغاز شد. از این رو نوشتار حاضر به چگونگی پیدایش و سیر تطور قانون مدنی کشورهای عربی، مبادی و خصایص آنها می‏پردازد؛ آن‏گاه با اشاره به دو جریان اساسی نهضت قانون گذاری مدنی در جهان عرب، جهت گیری های کلی هریک بررسی و افق آینده تقنین مدنی در پرتو فقه اسلامی به عنوان منبعی اساسی و همگام با مقتضیات عصر ترسیم شده است.

کلیدواژه‌ها

1. استانفورد، جی شاو(1369)، تاریخ امپراتوری عثمانی و ترکیه جدید، ترجمه محمود رمضان زاده، مشهد: آستان قدس رضوی، معاونت فرهنگی.
2. اندرسون، جیمز نورمن(1376)، تحولات حقوقی جهان اسلام، ترجمه فخرالدین اصغری، جلیل قنواتی، و مصطفی فضائلی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج1.
3. بادپا، عبیدالله(1392)، «ضرورت قانون گذاری احکام فقهی و تأثیر آن در تقریب دیدگاههای مذاهب اسلامی»، دو فصلنامه فقه مقارن، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1392.
4. البغا، محمد الحسن(2009)، «التقنین فی مجلة الأحکام العدلیة»، مجلة جامعة دمشق للعلوم الإقتصادیة و القانونیة، المجلد25، العدد الثانی.
5. زرقاء، مصطفی احمد(1969م/ 1388ق)، القانون المدنی السوری، قاهرة: معهد البحوث و الدراسات العربیه.
6. سرحان، عدنان(1426)، «ملاحظات نقدیة بشأن الکتابین الأول و الثانی المنظمین للالتزامات، الحقوق الشخصیة و العقود من قانون المعاملات المدنیة لدولة الامارات العربیة المتحدة»، مجلة الشریعة و القانون، العدد الثالث و العشرون، ربیع الاول1426، مایو2005.
7. سنهوری، عبدالرزاق احمد(1952-1986)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، قاهرة: دار النشر للجامعات المصریة. ج1.
8. سنهوری، عبدالرزاق احمد(1967م)، «قانون المدنی العربی»، مجله القانون، السنة الثامنه عشرة ، کانون الثانی، العدد 1.
9. شحاته، شفیق(1382)، حقوق اسلامی در خاورمیانه، ترجمه محمد علوی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)، ج 1.
10. شریعتی فرانی، سعید(1393)، «حقوق خصوصی»، مؤسسة دائرة المعارف الفقه الإسلامی، ج1.
11. ظفری، محمدرضا و اصغری، فخرالدین(1374)، سیستم های حقوقی کشورهای اسلامی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
12. فایز، محمد(بی‏تا)، «اثر مشروع السنهوری فی قوانین المدنیة العربیة»، جامعة الإسکندریة، کلیة الحقوق.
13. القانون المدنی العراقی، رقم 40، لسنة 1951، بتاریخ 9/8/1951، قاعدة التشریعات العراقیة
14. القانون المدنی: جمهوریة مصر العربیة، رقــم 131 لسنة 1948 بتاریخ 29/7/1948، الوقائع المصریة.
15. کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا، (1359ق)، تحریرالمجلة، نجف: المکتبة المرتضویة، ج1.
16. کولسون، نوئل جیمز(1412ق/1992م)، فی تاریخ التشریع الاسلامی، ترجمه و تعلیق محمد احمد سراج، بیروت: الموسسة الجامعیة للدراسات و النشر والتوزیع.
17. المجلة(مجلة الأحکام العدلیة)، فقه المعاملات فی المذهب الحنفی، لجنة مکونة من عدة علماء وفقهاء فی الخلافة العثمانیة، بعنایة بسام عبدالوهاب الجابی، بیروت: دار ابن حزم، 2004.
18. محمصانی، صبحی(1358)، قوانین فقه اسلامی، ترجمه جمال الدین جمالی، تهران: بی‏نا.‏
19. مرعی، مصطفی(2000)، عملیة التشریع فی فلسطین، الآلیات و الأهداف و الأولویات، رام الله: الهیئة الفلسطینیة المستقلة لحقوق الإنسان.
20. نخله، موریس(2001)، الکامل فی شرح القانون المدنی-دراسة مقارنة، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیة.
21. وسواسی، علاءالدین و علّام، عبدالرحمان(1953)، تخریج القانون المدنی العراقی، بغداد: مطبعة العانی.
22. هلسا، ادیب، (1971م)، أسس التشریع و النظام القضایی فی الاردن، اردن: معهد البحوث و الدراسات العربیه.
23. الهیئة العامة لشئون المطابع الأمیریة(1420هـ/1999م)، معجم القانون، القاهرة: مجمع اللغة