قواعد عمومی حاکم بر انحلال عقود نیابتی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی (ره)

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی

چکیده

عقود به دو قسم عهدی و نیابتی تقسیم می‌شوند (1). این تقسیم که نشأت گرفته از تفاوت در مُنشأ عقود است، تفاوت در قواعد عمومی را در بر دارد. انحلال عقود، یکی از مهم‌ترین مباحثی است که تحت تأثیر قواعد عمومی قرار می‌گیرد. بر این اساس، انحلال عقود نیابتی، تحت حاکمیت قواعد عمومی کنونی حاکم بر قراردادها (که ناظر بر عقود عهدی است) نبوده و از قواعد مختص به خود پیروی می‌کند. بدین توضیح که گاهی انجام مورد نیابت سبب خاتمه یافتن آن و نتیجتاً بلاموضوع شدن نیابت می‌شود و از این حیث، نیابت منحل می‌گردد. در مواردی نیز انتفاء موضوع نیابت سبب انحلال آن بشمار می‌رود. همچنین ممکن است منوب‌عنه با عدول از نیابت اعطایی، نیابت را از بین ببرد. موت و حجر طرفین نیابت نیز از دیگر موارد انحلال نیابت است. لذا انحلال عقود نیابتی در مواردی ناظر به فسخ (2) نیابت است که اراده در آن دخالت دارد. در این موارد، انحلال نیابت متعاقب انجام عمل حقوقی به وقوع می‌پیوندد و عوامل قهری در آن نقشی ایفاء نمی‌کنند. از دیگر سو، مواردی نیز ناظر به انفساخ است که بدون احتیاج به اراده شخص و با اراده قانون‌گذار اسباب انحلال نیابت را فراهم می‌آورند.

کلیدواژه‌ها

الف. فارسی
1.    اسکینی، ربیعا (1397)، حقوق تجارت (ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته)، تهران: انتشارات سمت.
2.    امامی، سیدحسن (1375)، حقوق مدنی، ج 2، تهران: انتشارات اسلامیه.
3.    ایزانلو، محسن و میرشکاری عباس (1388)، «عزل وکیل»، معارف اسلامی و حقوق، سال دهم، شماره دوم.
4.    جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، ترمینولوژی حقوق، تهران:کتابخانه گنج دانش.
5.    ستوده تهرانی، حسن (1395)، حقوق تجارت، ج 4، تهران: نشر دادگستر.
6.    صفایی، سید حسین و قاسم‌‌زاده، سید مرتضی (1388)، اشخاص و محجورین، تهران: انتشارات سمت.
7.    صفایی، سیدحسین (1391)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان.
8.    عمید، حسن (1389)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: راه رشد.
9.    کاتوزیان، ناصر (1392)، درسهایی از عقود معین، ج2، تهران: انتشارات گنج دانش.
10.  کاتوزیان، ناصر (1392)، عقود معین، ج4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
11.  کاتوزیان، ناصر (1394)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1 و 2 و 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ب. عربی
1.    اردبیلی، احمد بن محمد (1403)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج9، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی.
2.    اصفهانى، سید ابو الحسن (1422)‌، وسیلـﺔ النجاة‌، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(قدس سره‌).
3.    بجنوردی، سیدحسن (1419)، القواعد الفقهیـﺔ، ج5، قم: نشر الهادی.
4.    حسینی عاملی، سید محمدجواد (1419)، مفتاح‌‌الکرامـﺔ فی شرح القواعد العلامـﺔ، ج21، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
5.    حلّی، نجم الدّین (محقق)، جعفر بن حسن (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
6.    حلی، نجم‌‌الدین (محقق)، جعفر بن حسن (1402)، المختصر النافع، فی الفقه الامامیـﺔ، طهران: قسم‌‌الدراسات الاسلامیـﺔ فی مؤسسه البعثـﺔ.
7.    حلّی، یحیی بن سعید (1405)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء العلمیّـﺔ.
8.    خمینی، روح الله (1434)، تحریرالوسیلـﺔ، ج2، قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی(قدس سره).
9.    شوشتری، اسدالله (بی تا)، مقابس الأنوار و نفائس الأسرار، ج1، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
10.  طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1414)، تکملـﺔ العروة الوثقی‌، ج 1، قم: کتابفروشی داوری.
11.  طوسی، محمد بن حسن (1387)، المبسوط فی الفقه الامامیـﺔ، ج3، تهران: المکتبـﺔ الرضویـﺔ لاحیاء الآثار الجعفریـﺔ.
12.  طوسی، محمد بن حسن (1407)، الخلاف، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
13.  عاملی جبعی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) (1424)، الروضة البهیـﺔ فی شرح اللمعـﺔ الدمشقیـﺔ، ج2و4، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
14.  عاملی جبعی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) (1416)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج5، قم: مؤسسـﺔ المعارف الاسلامی.
15.  عاملی، محمد بن مکی (شهید اول) (1369)، اللمعـﺔ الدمشقیـﺔ فی الفقه الإمامیـﺔ، ترجمه و تبیین اسداله لطفی، قم: انتشارات خرسندی.
16.  نائینی، میرزا محمدحسین (1413)، المکاسب و البیع، ج1، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی.
17.  نائینی، میرزا محمدحسین (1373)، منیـﺔ الطالب فی حاشیـﺔ المکاسب، ج1، تهران: المکتبـﺔ المحمدیـﺔ.
18.  نجفی، محمدحسن (1404)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 25، 26، 27 و 35، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
19.  همدانی، رضا (1417)، مصباح الفقیه، ج14، قم: مؤسسه الجعفریـﺔ لاحیاءالتراث.