بازتعریف قاعده اذن و آثار ناشی از آن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی

چکیده

یکی از مهمترین قواعد فقهی که از جمله مسقطات ضمان نیز می‌باشد، قاعده اذن است که به موجب آن در صورتی که شخصی از طرف مالک یا شارع، مأذون در تصرف مال یا حقی باشد و به طور اتفاقی سبب خسارت به آن شود، عمل وی مسئولیت آور نیست. در خصوص ماهیت، قلمرو و حدود این قاعده فقهی، با تفحص دقیق در منابع فقهی و حقوقی مشخص می‌شود که اختلاف نظر‌های بسیاری در میان فقهاء و حقوقدانان وجود دارد و در نتیجه تعریف واحدی در خصوص آن مورد اتفاق قرار نگرفته است. به عنوان مثال، برخی اذن را از مقوله اخبار و برخی از نوع انشاء دانسته‌اند و یا در خصوص مسائلی مانند این که ابراز در قصد انشاء به عنوان شرط ثبوت است یا اثبات و یا در مورد لزوم شرط اهلیت برای مأذون اختلاف کرده‌اند. برخی از تعاریف نیز هر چند صحیح می‌باشند، لکن از جامعیت کاملی که همه ابعاد این قاعده را که در تعریف لازم است به آن اشاره شود دربرگیرد، برخوردار نیستند. با توجه به اینکه نیاز است تا تعریفی ارائه شود که اشکالات پیش گفته را برطرف سازد، مهمترین هدف مقاله پیش رو آن است تا با بررسی نظریات مذکور و نقد آن ها، تعریفی جامع و مانع از اذن ارائه دهد و سپس به بررسی نکات و آثار تعریف جدید پرداخته و در اصلاح و تکمیل نقایص دکترین‌های موجود در این زمینه به کار گرفته شود. لازم به ذکر است که روش تحقیق این نوشتار، استفاده از ابزارهای کتابخانه‌ای می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

کتب فارسی و عربی
1.    ابن منظور، محمد بن مکرم(1375)، لسان العرب، ج13، بیروت، نشر دارالصاد.
2.    اصفهانی، محمد حسین(1427ق)، حاشیة کتاب المکاسب، ج1، قم: نشر ذوی القربی.
3.    امامی، سیدحسن(1397)، حقوق مدنی ج2و4، تهران: نشر کتابفروشی اسلامیه.
4.    بدرالدین ابن قاضی، محمود بن اسماعیل(823ق)، جامع الفصولین، ج1، نسخه خطی، کتابخانه دانشگاه امام صادق(ع).
5.    جعفری لنگرودی(1397)، محد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: نشر گنج دانش.
6.    جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1395)، دایرة المعارف حقوق (دانشنامه حقوقی)، ج 1، تهران: نشر گنج دانش.
7.    جوهرى فارابى، اسماعیل بن حماد(1369)، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، ج5، تهران: نشر امیری.
8.    حلّی، حسن بن یوسف(1413ق)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 5 ، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
9.    خراسانی، آخوند ملا محمد کاظم(1395)، کفایه الاصول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
10.  خمینی، روح الله(1379)، تحریر الوسیلة، ج 2، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
11.  خوانسارى، سید احمد(1364)، جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع، ج 6، قم: نشر اسماعیلیان.
12.  خویی، سید ابوالقاسم(1393)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، ج1، قم: نشر فقاهت.
13.  صدر، احمد(1396)، دایرة المعارف تشیع، ج 2، تهران: نشر حکمت.
14.  عدل، مصطفى(1385)، حقوق مدنى، تهران: نشر طه.
15.  فصیحی زاده، علیرضا(1380)، اذن و آثار حقوقی آن، قم: نشر بوستان کتاب.
16.  قدیری، محمد حسن(1418ق)، البیع، تقریرات دروس امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
17.  کاتوزیان، ناصر(1394)، قواعدعمومی قراردادها، ج4، تهران: نشر گنج دانش.
18.  کاتوزیان، ناصر(1395)، وقایع حقوقی(مسئولیت مدنى)، تهران: نشر گنج دانش.
19.  مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات حقوقی(1383)، تهران: انتشارات روزنامه رسمی کشور، چ1.
20.  محقق حلی، جعفر بن حسن(1383)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج‌2، تهران: استقلال.
21.  محقق داماد، سیدمصطفی و قنواتی، جلیل(1397)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، جلد اول، تهران: نشر سمت.
22.  محقق کرکی، علی بن حسین(1374)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج‌7، قم: نشر آل البیت(ع).
23.  مراغی، عبدالفتاح بن علی(1375)، العناوین، قم: مؤسس‍ة النشر الاسلامی.
24.  مراغی، عبدالفتاح بن علی(1393)، العناوین، ج3، ترجمه دکتر عباس زراعت، تهران: نشر جنگل.
25.  مصطفوی، حسن(1385)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج1، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
26.  میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن(1381)، جامع الشتات، ج2، تهران: نشر دانشگاه تهران.
27.  نجفی، محمد حسین(1397)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج2و27، قم: نشر الجماعه المدرسین بقم المشرفه، موسسه النشر الاسلامی.
28.  نراقى، احمد بن محمد مهدى(1375)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
29.  یزدى، محمد کاظم طباطبایى(1414)، تکمله عروة الوثقى، ج‏2، قم: نشر داوری.
30.  ابن ادریس، محمد بن احمد(1410)، السرائر، ج2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
31.  علامه حلی، حسن بن یوسف(1413)، تذکرة الفقهاء، ج 2، قم: نشر طوس.