مسؤولیت مدنی ناشی از حوادث وسایل نقلیه در پرتو قانون جدید بیمه اجباری مصوب 1395

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی

چکیده

مسؤولیت مدنی به عنوان یکی از شاخه های پرکاربرد علم حقوق، از همان ابتدا و پس از اجتماع و گرد هم آمدن انسان ها در کنار یکدیگر، و پس از آنکه اهمیت جبران ضرر وارده به افراد ناشی از گسترش تعاملات اجتماعی، ضروری احساس شد، پدید آمده است. از زیرشاخه های مهم این مبحث نیز، مسؤولیت مدنی در حوادث ناشی از تصادف وسایل نقلیه است. در این مقاله با عبور از مسؤولیت مدنی ناشی از وسایل نقلیه به طور عام، به گونه‌ای تخصصی بر روی مسؤولیت مدنی ناشی از تصادم وسایل نقلیه «موتوری زمینی» اقدام به پژوهش شده است. مقالات زیادی درباره مسؤولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی، نوشته شده اما به نظر می‌رسد که در هیچ کدام از آنها به قوانین موجود نگاهی جامع نشده است. در این مقاله تلاش شده است که با توجه به تاریخچه و روند تصویب قوانین مرتبط با مسؤولیت مدنی حوادث رانندگی، زوایا و ابهامات موجود در این این مبحث روشن‌تر شوند. طبیعی است که پاسخ همه سؤالات ما در قوانین موضوعه یافت نمی‌شود و برای پرداختن به جزئیات مبحث مزبور، به ناچار باید سراغ اصول و قواعد حقوقی و فقهی رفت. هدف نهایی این نوشتار هم تعیین دامنه مسؤولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی بر اساس شخص مسئول و نوع خسارت قابل جبران، روشن‌تر شدن مسیر عملی و نحوه مراجعه به قوانین و از بین بردن سردرگمی ناشی از تعدد قوانین؛ خصوصاً در مراجع قضایی؛ است.

کلیدواژه‌ها

الف. قوانین بر اساس تاریخ تصویب:
1.  قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1307
2. قانون بیمه مصوب 1316
3. قانون مسؤولیت مدنی مصوب 1339
4. قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسائل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 1347
5. قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی ‌مصوب 1350
6. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
7. قانون مجازات اسلامی مصوب 1370
8. قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 1387
9. قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 1389
10. قانون اصلاح قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 1390
11. قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392
12. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
13. قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395
ب. کتب:
1. باریکلو، علیرضا، مسؤولیت مدنی، تهران، نشر میزان، چاپ سوم، تابستان 1389
2. بادینی، حسن، فلسفه مسؤولیت مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، 1384
3. بالدیگا، دنیل جی: ترجمه شهرام امین‌زاده، دعاوی خسارت بیمه صدمات شخصی در تصادفات خودرو (نحوه محاسبه و تعیین خسارت)، تهران، پژوهشکده بیمه، چاپ اول، 1391
4. بهرامی احمدی، حمید، مسؤولیت مدنی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، چاپ دوم، 1393
5. پروین، فرهاد، خسارات معنوی در حقوق ایران، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، 1380
6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی علم حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ دهم، 1387
7. خدابخشی، عبدالله، بیمه و حقوق مسؤولیت مدنی، تهران، نشر روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، بهار 1388
8. سلطانی‌نژاد، هدایت الله، مسؤولیت مدنی خسارت معنوی، تهران، انتشارات نورالثقلین، چاپ اول، 1380
9. صفایی، سید حسین و حبیب الله رحیمی، مسؤولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ نهم، 1395
10. عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه بخش حقوق خصوصی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ اول، تابستان 1386
11. فتحعلی‌پور، عطاءالله، مسؤولیت جزایی و مدنی ناشی از تصادفات رانندگی، تهران، انتشارات ورق، چاپ اول، 1376
12. فرهانی، احمد و رضا خانی گیاشی، شرح قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسوولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 1387/4/16، تهران، پژوهشکده بیمه، 1393
13. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات اشجع، ج2، چاپ اول، 1389
14. معین، محمد، فرهنگ فارسی (متوسط)، تهران، انتشارات امیرکبیر، ج3، چاپ ششم، 1363
15. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ج 12، چاپ اول، 1373
16. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، الزام‌های خارج از قرارداد(ضمان قهری)، جلد اول، مسؤولیت مدنی، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1387
17. کاتوزیان، ناصر، گامی به سوی عدالت (مجموعه مقالات)، تهران، انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه تهران، ج2، چاپ اول، زمستان 1379
18. لطفی، اسدالله، سلسله مباحث فقهی، حقوقی مسؤولیت مدنی، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول، 1393
19. محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، جلد اول، بخش مدنی، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ سی و نهم، 1392
20. محمدی، ابوالحسن، قواعد فقه، تهران، نشر میزان، چاپ سوم، پاییز 1377
21. موسوی، سید احمد، مسؤولیت مدنی ناشی از مالکیت و نگهداری اشیا، اهواز، نشر آیات، 1381
 
ج. مقالات:
1. ره‌پیک، سیامک، مقاله مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه بر اساس قانون بیمه اجباری مصوب سال 1387 در مقایسه با قانون مصوب 1347، مجله فصلنامه حقوق، شماره 23، (14 صفحه-از 171 تا 184)
2. خدابخشی، عبدالله، مقاله‌ی مسؤولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی و تحولات آن در حقوق ایران، مجله حقوقی دادگستری، تابستان 1390، شماره 74، (26 صفحه-از 103 تا 128)
3. طهماسبی، جواد، مقاله‌ی دامنه‌ی مسؤولیت در قانون بیمه اجباری مصوب 1387، مجله حقوقی دادگستری، زمستان 1388، شماره 68، (34 صفحه-از 31 تا 64)
4. معبودی نیشابوری، رضا و مریم حداد خداپرست، مقاله‌ی مبنای مسؤولیت مدنی دارنده وسیله نقلیه موتوری با توجه به قانون جدید بیمه اجباری، مجله پژوهشنامه بیمه، بهار 1393، شماره 113، (28 صفحه-از 181 تا 208)